Toàn cầu hóa là gì? Xu hướng toàn cầu hóa đã và đang diễn ra như thế nào? Những ảnh hưởng của nó đến các mặt của đời sống kinh tế, xã hội, văn hóa, chính trị của mỗi nền kinh tế ra sao? Những ai đang được hưởng lợi từ quá trình toàn cầu hóa, và tại sao biểu tình phản đối toàn cầu hóa không chỉ xảy ra ở các nước kém phát triển mà còn ở ngay trong các nền kinh tế phát triển? Trật tự thế giới thay đổi ra sao trong quá trình toàn cầu hóa? Các doanh nghiệp toàn cầu đã tác động và làm thay đổi định hướng chính sách của các nền kinh tế như thế nào? Đó chỉ là số ít trong những câu hỏi về toàn cầu hóa và những ảnh hưởng của nó đến các chiều cạnh của đời sống con người mà các nghiên cứu trên thế giới nỗ lực tìm câu trả lời.
Trong khoảng thời gian 5 năm gần đây (2013-2018), ước tính hơn 370.000 công trình khoa học trên thế giới xuất bản dưới dạng bài tạp chí hay sách có liên quan đến vấn đề toàn cầu hóa. Riêng 2 cơ sở dữ liệu Springer và Elsevier, có lần lượt khoảng 3.600 công trình và khoảng 6.400 công trình có liên quan đến vấn đề toàn cầu hóa. Với những ai quan tâm đến Việt Nam trong toàn cầu hóa có thể tìm thấy khoảng 100 công trình nghiên cứu đã công bố. Điều chắc chắn là, còn nhiều công trình nghiên cứu về toàn cầu hóa nói chung và Việt Nam với toàn cầu hóa nói riêng mà các cơ sở dữ liệu của Google Scholar hay Springer hoặc Elsevier chưa đăng tải.
Trân trọng giới thiệu đến bạn đọc Tập tin chuyên đề “Toàn cầu hóa trong thế kỷ XXI” của Viện Thông tin Khoa học xã hội (Nhà xuất bản Khoa học xã hội, 2019) do TS. Phí Vĩnh Tường và ThS. Nguyễn Thị Lê đồng chủ biên.
Tập tin chuyên đề tập hợp 15 bản tin đã được công bố trong những năm gần đây về vấn đề toàn cầu hóa. Đây là kết quả biên dịch các công trình nghiên cứu của thế giới được đăng tải trên các tạp chí nghiên cứu khoa học, không chỉ bằng tiếng Anh, mà còn bằng tiếng Nga và tiếng Trung: 1- Khái niệm hóa khái niệm “toàn cầu hóa” trong khoa học hiện đại. 2- Toàn cầu hóa và xu thế của trật tự thế giới. 3- Sự dối trá vĩ đại về toàn cầu hóa. 4- Sự thoái trào của các công ty đa quốc gia. 5- Chính sách toàn cầu công nghệ và những sự bất bình đối với nó. 6- Biện minh cho toàn cầu hóa kỹ thuật số. 7- Khi nào và tại sao chủ nghĩa dân tộc chống lại chính sách toàn cầu. 8- Tại sao toàn cầu hóa ngưng trệ và làm thế nào khởi động lại tiến trình này. 9- Quan điểm lạc quan về toàn cầu hóa 2.0. 10- Toàn cầu hóa không thoái lui. Công nghệ điện tử và tương lai của thương mại. 11- Trào lưu ngược toàn cầu hóa và sự chuyển hóa, phát triển của toàn cầu hóa. 12- Từ thời kỳ toàn cầu hóa đến ngược toàn cầu hóa: Khía cạnh văn hóa văn minh. 13- Nghiên cứu xu hướng lý luận và đánh giá của Trung Quốc về toàn cầu hóa và ngược toàn cầu hóa. 14- Ngược toàn cầu hóa - Một thách thức toàn cầu. 15- Toàn cầu hóa ở Việt Nam: Cơ hội dịch chuyển xã hội?
Nội dung Tập tin chuyên đề nhằm mục đích cung cấp cho người đọc những thông tin mới nhất về vấn đề toàn cầu hóa từ các góc nhìn khác nhau của các học giả phương Tây và phương Đông, từ các cách tiếp cận khác nhau đối với vấn đề toàn cầu hóa.
Công trình của Leonova O.G. (2018), giúp người đọc có những cập nhật về khái niệm “toàn cầu hóa” trong bối cảnh phát triển. Những điều mà thế giới vẫn xem như là khía cạnh tiêu cực từ toàn cầu hóa, theo Leonova, có thể được xem như là những “triệu chứng” trong quá trình tiến hóa của toàn cầu hóa. Tác giả cũng gợi ý về sự cần thiết phải quan tâm, nghiên cứu để ứng phó với những thách thức của toàn cầu hóa trong quá trình tiến hóa của nó, thay vì tập trung vào các tác động tiêu cực như hiện nay. Trong khi đó, một số công trình của Dani Rodrik (2018), Qin Yaqing (2017), Nils Gilman (2016) cho thấy những ảnh hưởng (tích cực và tiêu cực) của toàn cầu hóa đối với mỗi nền kinh tế, vị thế của mỗi nền kinh tế đó trong mối quan hệ với phần còn lại của thế giới, những phản ứng của mỗi nền kinh tế đối với ảnh hưởng của toàn cầu hóa.
Những ai quan tâm đến sự tiến hóa của các công ty đa quốc gia, tác nhân của quá trình toàn cầu hóa, trong quan hệ tương tác với các nền kinh tế thế giới dưới ảnh hưởng của tiến bộ khoa học công nghệ, nhất là công nghệ thông tin và truyền thông có thể tìm thấy các thông tin cần thiết trong các bài viết của The Economist (2017), hay trước đó của Nils Gilman (2016).
Bản thân quá trình toàn cầu hóa và những vấn đề trong quá trình chuyển đổi mô hình của toàn cầu hóa cũng được tập trung nghiên cứu trong những năm gần đây. Trong đó phải kể đến các nghiên cứu của Johnathan Haidt (2016), Fred Hu và Michael Spence (2017), Xu Jian (2017) hay Harold James (2017), Makhamatov T.M. (2017). Quá trình phát triển, chuyển đổi của toàn cầu hóa đã và đang được hỗ trợ từ thành quả của cuộc cách mạng khoa học công nghệ trong lĩnh vực thông tin, được đề cập đến trong các công trình của Lionel Barber (2016), Susan Lund và Laura Tyson (2018). Mời bạn đọc xem thêm một số quan điểm của giới học giả Trung Quốc về toàn cầu hóa, thể hiện trong các công trình của Zou Guangwen và Wang Yi (2018), Qin Yaqing (2017), Fred Hu và Michael Spence (2017).
Cuối cùng, Tập tin chuyên đề “Toàn cầu hóa trong thế kỷ XXI” cũng giới thiệu một nghiên cứu về toàn cầu hóa ở Việt Nam dưới góc nhìn của các tác giả nước ngoài. Nhóm nghiên cứu Brand-Weiner I., Francavilla F. và Olivari M. (2015) tìm hiểu ảnh hưởng của toàn cầu hóa đối với Việt Nam từ khi Đổi mới đến nay. Sau 30 năm đổi mới và hội nhập, theo các tác giả, thị trường lao động Việt Nam có tính linh hoạt nhưng xu hướng phát triển không rõ ràng, không có những thay đổi mang tính “đột phá”; tăng trưởng thu nhập của Việt Nam vẫn tuân thủ mô hình truyền thống, và những thay đổi về mặt cơ cấu vẫn không phải là một yếu tố quyết định đối với tăng trưởng thu nhập.
Với một số lượng hạn chế các công trình nghiên cứu, thông tin nước ngoài về toàn cầu hóa được biên dịch, Tập tin chuyên đề “Toàn cầu hóa trong thế kỷ XXI” hy vọng người đọc sẽ có được các thông tin mới, cũng như có cơ hội tìm ra những khoảng trống nghiên cứu trong hoạt động nghiên cứu khoa học của cá nhân hay của tổ chức.
Trân trọng giới thiệu.
-VTT-